Veilig ondernemen wil niet alleen zeggen dat je zelf geen risico’s loopt, maar ook dat je jouw medewerkers goed beschermt. Het begrip 'veiligheid' heeft in dat kader, door de jaren heen nogal een ontwikkeling doorgemaakt. Van de letterlijke veiligheid aan de lopende band en het voorkomen van beknelde ledematen tot het creëren van een veilige sociale werkomgeving, waarin pestgedrag en grensoverschrijdend gedrag kunnen worden voorkomen.
In de 18e en 19e eeuw, tijdens de vroege industriële revolutie, ontstonden in Europa en Noord-Amerika in hoog tempo fabrieken en mijnen. Werknemers werden daarbij blootgesteld aan gevaarlijke omstandigheden en lange werktijden. Werkgevers waren niet wettelijk verplicht om voor de veiligheid van hun werknemers te zorgen, wat resulteerde in talloze ernstige ongevallen en vele gezondheidsproblemen.
Veiligheid voor werknemers door de jaren heen
Deze periode vormde het begin van de discussie over de verantwoordelijkheid van werkgevers voor de veiligheid van hun werknemers. Vakbonden en arbeidersbewegingen zetten zich in voor betere arbeidsomstandigheden en stelden de noodzaak van regelgeving inzake werkveiligheid aan de kaak. De industriële revolutie bracht de ernstige gevolgen van onveilige arbeidsomstandigheden aan het licht, wat leidde tot de geleidelijke erkenning van de zorgplicht van werkgevers.
Aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw begonnen overheden in verschillende landen arbeidswetten en -voorschriften in te voeren. Deze wetten waren gericht op het verbeteren van de arbeidsomstandigheden en het waarborgen van de veiligheid van werknemers.
Ze stelden werkgevers verantwoordelijk voor het nemen van redelijke maatregelen om letsel en gezondheidsrisico's te voorkomen.
Een belangrijke mijlpaal was de Factory Act van 1833 in het Verenigd Koninkrijk, die de minimumleeftijd voor fabrieksarbeiders instelde en de maximale werktijden reguleerde. Dit was een van de eerste wetten die de verantwoordelijkheid van werkgevers voor de veiligheid en het welzijn van werknemers vastlegde. In Nederland kwam in 1889 de Arbeidswet tot stand onder invloed van een schrijnende rapportage van een parlementaire enquêtecommissie. Deze wet verbood bijvoorbeeld arbeid voor kinderen onder de 12 jaar en beperkte de arbeidstijd voor jeugdigen en vrouwen tot maximaal 11 uur per dag. Deze wet gold overigens uitsluitend voor fabrieken en werkplaatsen.
Met deze wet werd ook de Arbeidsinspectie in Nederland ingesteld.
In de afgelopen decennia heeft de zorgplicht van werkgevers zich steeds verder ontwikkeld en aangepast aan nieuwe inzichten, veranderende werkplekomgevingen en technologische vooruitgang. Van de muisarm en de aandacht voor ergonomisch verantwoord werken tot de opkomst van de burn-out en de erkenning van psychosociale risico's op de werkplek. Al die ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe regelgeving en jurisprudentie voor werkgevers om een gezonde werkomgeving te creëren.
De hedendaagse benadering van werkveiligheid draait om proactieve preventie en continue verbetering. Werkgevers zijn in verregaande mate verantwoordelijk gemaakt en op hen rust bijna een risicoaansprakelijkheid als er iets mis gaat. Er geldt een wettelijke verplichting om een RI&E (risico-inventarisatie en -evaluatie) uit te voeren om potentiële gevaren te identificeren en maatregelen te treffen om deze te minimaliseren. Daarnaast worden werknemers getraind in veiligheidsprocedures en worden veiligheidsculturen op de werkplek gepromoot. Werkgevers die zich niet aan de wet houden, worden geconfronteerd met sancties en boetes. Uiteraard is er de afgelopen jaren veel aandacht voor het voorkomen en tegengaan van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. De veranderde tijdsgeest heeft ertoe geleid dat bepaalde gedragingen, die vroeger wellicht normaal leken, op dit moment niet meer op de werkvloer geaccepteerd worden. Daarin wordt ook weer een belangrijke mate van verantwoordelijkheid bij de werkgevers neergelegd.
De evolutie van de zorgplicht van werkgevers voor de veiligheid van werknemers weerspiegelt de groeiende erkenning van het belang van werknemerswelzijn en arbeidsveiligheid door de geschiedenis heen. Van de gevaarlijke omstandigheden van de vroege industriële revolutie tot de moderne technologische en psychosociale uitdagingen van vandaag. De zorgplicht van werkgevers voor de veiligheid van werknemers blijft een actueel en dynamisch proces. Als je als ondernemer niet tijdig meegaat, zal je vroeg of laat op de blaren zitten. En dat voelt voor ondernemers dan weer erg onveilig.
TK ADVOCATEN NOTARISSEN
Flemingweg 8
2408 AV Alphen a/d Rijn 0172 - 41 98 44
info@tk.nl
www.tk.nl
